تحقیق پیرامون پهلوی

مقدمه
علاقه و اشتیاق مردم به آگاهی از رویدادهای تاریخ معاصر، بخصوص آنچه در دوران سلطنت پهلویها بر ایران گذشته است، طی سالهای اخیر موجب انتشار كتب و آثار تحقیقی بسیاری در این زمینه شده است، كه بسیاری از آنها ارزنده و ماندنی، و بعضی با كمال تأسف افسانه پردازی و گمراه كننده است. بعضی از نهادهای انقلابی و مؤسسات فرهنگی و پژوهشی كه به اسناد و مدارك معتبری از این دوران دسترسی دارند با انتشار تدریجی این اسناد در مجموعه های مختلف، كمك بزرگی به روشن شدن نقاط تاریك این دورة حساس تاریخ كشور ما می كنند، كه به واسطة طبیعت خود خوانندگان محدودی دارند. ولی تحقیقاتی كه در این زمینه با استفاده از منابع مختلف داخلی و خارجی به عمل می آید و ترجمة آثار تحقیقی و معتبری كه دربارة تاریخ معاصر ایران در خارج منتشر شده، بالطبع خوانندگان بیشتری را به سوی خود جلب می نمایند.
اما در كنار آثار ارزنده ای كه به آن اشاره شد، در سالهای اخیر كتابهائی نیز، بیشتر به صورت افسانه و رمان، ولی در شكل و قالب اثر تاریخی منتشر شده است، كه هر چند ممكن است برای خواننده جالب و سرگرم كننده باشد، پر از اشتباهات تاریخی و گمراه كننده است. نویسندگان این آثار، اگر نوشتة خود را تحت عنوان رمان تاریخی منتشر می كردند اشكالی نداشت، ولی مشكل كار در این است كه این نوشته ها در قالب آثار مستند تاریخی به خوانندگان عرضه می شود، در حالی كه برخلاف روال معمول در ارائة این آثار، فاقد منابع معتبری است و نویسنده به خود اجازه می دهد كه رویدادهای تاریخی و حتی مطالبی را كه از اشخاص نقل قول می كند، بدون اشاره به مأخذ و منبع گفتار خود روی كاغذ بیاورد و خواننده نیز ظاهراً چاره ای جز قبول تمام این مطالب ندارد.
نمونه های دیگری از این نوع «آثار تاریخی» جمع آوری و تلفیق آثار دیگران، آن هم به صورت خام و بدون رعایت تقدم و تأخر تاریخی یا لااقل هماهنگ ساختن مطالب با یكدیگر است، كه به قول نویسندة صاحبنظر آقای كریم امامی باید آن را «تاریخ نگاری به شیوة مونتاژ» نامید. در این نوع كتب به اصطلاح تاریخی به صحت و سقم مطالبی كه نقل می شود و معتبر بودن منابعی كه این مطالب از آنها منتقل می گردد توجه نمی شود. مطالب غالباً نقل از روزنامه ها و مجلات گذشته است، كه هیچ یك به عنوان یك منبع تاریخی قابل استناد نیستند، و در یكی از این كتابها دیدم كه حتی سطر اول آن دربارة تاریخ تولد قهرمان اصلی كتاب نیز اشتباه نوشته شده است.
باید اضافه كنم كه این اشتباهات در نقل رویدادهای تاریخی یا تحلیل تاریخ معاصر ایران منحصر به نویسندگان ایرانی نیست. متأسفانه در میان مردم ما، این باور غلط رواج یافته است، كه هر چه نویسندگان و تحلیل گران خارجی دربارة مسائل ایران می نویسند درست و قابل استناد است و به همین جهت آثار نویسندگان خارجی دربارة ایران، هر قدر كه سطحی و مغرضانه باشد ترجمه و منتشر می شود، در حالی كه بعضی از این نوشته ها اصلاً ارزش ترجمه ندارد، و بسیاری دیگر دارای اشتباهاتی است كه اگر در مقدمه یا حاشیة این مطالب یادآوری نشود باعث گمراهی می گردد. حتی نویسندگان و محققین معروف و معتبری مانند «ریچارد كاتم» و «جیمز بیل» كه خود را كارشناس مسائل ایران می دانند، در تحلیل وقایع ایران دچار اشتباهات فراوانی شده و در جریان انقلاب ایران، با پیش بینی های غلط خود دربارة پیامدهای این انقلاب دولتمردان آمریكائی را گمراه كردند، تا چه رسد به نویسندگان خیالپردازی نظیر محمد حسنین هیكل مصری، كه نوشته هایش دربارة ایران پر از غلط و اشتباهات فاحش تاریخی است و به نظر من اصلاً ارزش ترجمه به زبان فارسی را ندارد.
به عقیدة نویسنده، در ترجمة آثار نویسندگان خارجی به زبان فارسی، بخصوص در مورد دولتمردان و دیپلماتهای خارجی كه خاطرات مأموریت خود را در ایران به رشتة تحریر درآورده اند، معرفی نویسنده و انگیزه و هدفهای او از نگارش این مطالب و همچنین تذكر اشتباهات و قضاوتهای نادرست او ضروری است. از آخرین كتابهائی كه در این زمینه منتشر شده و در تهیة این كتاب نیز مورد استفاده قرار گرفته، كتاب «نامه هائی از تهران» است كه تحت عنوان «نامه های خصوصی و گزارشهای محرمانة سرریدر بولارد سفیر كبیر انگلستان در تهران» به ترجمة آقای غلامحسین میرزاصالح انتشار یافته است. كتاب از نظر روشن ساختن سیاست مزورانة انگلیس در ایران ارزنده و قابل استناد است، ولی حق این بود كه آقای میرزاصالح نیز خود مقدمه ای بر این كتاب می نوشتند و در آن، این سفیر لئیم و بدخواه ایران را كه حتی چرچیل نخست وزیر انگلستان نیز، با همة خصومتی كه نسبت به ایران داشته، دربارة او می نویسد «سرریدر بولارد نسبت به همة ایرانیان كینه دارد كه طبعاً به كفایت او و منابع ما لطمه می زند» به خوانندگان ایرانی معرفی می نمودند تا دربارة نوشته های غرض آلود او نسبت به ایران و مردم ایران گمراه نشوند.