تحقیق تاریخ اسلام

مقدمه:
تاریخ زندگی پیشوایان (ع) عبارت است از اقتدار خط مكتب رسالت به این منظور كه ادامة رهبری اسلام را در بنای امت مجسم سازد. پس از گذرگاه این حقیقت عمل پیشوایان را مطالعه می كنیم كه پس از وفات پیامبر بزرگوار (ص) پشتیبانی از آینده دعوت را صورت تحقق بخشیده اند. رسول اكرم (ص) در برنامه ی عملی خود برای دگرگون سازی اجتماع در مدتی كوتاه گامهای شگفت انگیز برداشت و برنامه چنین بود كه پس از درگذشت آن بزرگوار پیشوایان می بایست راه درازی را كه برای تحقق بخشیدن به برنامه او ضرورت داشت می پیمودند راه و دگرگون كردن اجتماع به طوری كه همه جا را فرا گیرد كاری نبود كه در مدتی كوتاه و به آسانی صورت پذیرد بلكه راهی بود دراز و فاصله های عظیم و معنوی میان جاهلیت و اسلام برقرار بود.
از این رو بود كه عمل پیشوایان (ع) برای كامل كردن طریق مزبور صورت گرفت تا هدفهای اسلام كه پیغمبر (ص) در پی آن بود تحقق پذیرد و در نتیجه همه آثار گذشته را كه از جاهلیت بر جای مانده بود از میان ببرد و ریشه های آن از بن بركنده شود و بنای یك امت جدید در سطح ضروریات دعوت و مسئولیت های آن پی ریزی شود به زودی بحث ما روشهای عملی گوناگون را كه پیشوایان (ع) به آن دست زدند روشن می سازد و این كار با تحقیق زندگانی همه ی پیشوایان (ع) و تاریخ آنان صورت خواهد گرفت و باید این كار بر اساس توجه كلی عملی گردد نه با نظر جزئی. به این توضیح كه باید پیشوایان را به منزله ی كل پیوسته و مرتبط با یكدیگر در نظر بگیریم. در بررسی این مجموعه كه با كشف مظاهر عمومی و هدفهای مشترك و تركیب اصلی آن پیوند بین خطوط آنها را بدست می آوریم و می فهمیم كه بین گامهای آنان چه رابطه ای موجود بوده است و در پایان نقشی را بدست میآوریم كه آنان همه از زندگانی مسلمانان بر عهده گرفته بودند . بطوری كه پیشوایان همه در مجموع یك واحد را تشكیل می داده اند. واحدی كه اجزای آن به یكدیگر پیوسته بوده است و هر جزء از این واحد با جزء دیگر در یك نقش و مكمل آن است. بی آنكه در بررسی اجزاء و در تجزیه كار هر یك بررسی كنیم می بینیم كه در مرحلة نخستین در سلوك و رفتار امامان (ع) تباین كرده اند و نقشی بر عهده داشته اند تناقض به نظر می رسد.
خلاصه اگر در تاریخ هر یك جداگانه نظر بیفكنیم بلكه همه را با نظری كلی مشاهده كنیم می بینیم همة آنان كلاً مجموعه ای بهم پیوسته اند و همه مجموعاً یك واحد را تشكیل می دهند كه همة اجزای آن دقیقاً با یكدیگر مربط است و نقش هر یك نقش آن دیگری را تكمیل می كنند خلاصه اگر چه ظاهراً بین روش آنان تباین و تضاد وجود دارد اما همه یك نقش را ایفا كرده اند. به عبارت دیگر وقتی بكوشیم خصوصیات عمومی و وظیفه ی مشترك آنان را به عنوان كل بدست آوریم. همه تناقضات و اختلافات حل می شود چه همه ی خصوصیات و دورانهای مشترك در این سطح تعبیرهای گوناگون است. كه از یك حقیقت بعمل آمده است و اختلافات تعبیر متوقف بر اختلاف شرایط و اوضاع اجتماعی است كه هر امام در آن شرایط و اوضاع بسر می برده است. و قضیة اسلام در عصر نو جریان داشته است و طبعاً با شرایط و اوضاعی كه مكتب در عهد امام دیگر با آن مواجه بوده است تفاوت داشته است.